Dinsdag 1 oktober 2024 schuiven we aan bij de Kleurrijke Zorgtafel, waaraan in totaal 125 deelnemers deelnemen uit diverse groepen: zorgaanbieders, welzijnsorganisaties, gemeenten, woningcorporaties, belangenvertegenwoordigers, mantelzorgers en veel Haagse ouderen. Met als doel om gezamenlijk te bespreken hoe cultuursensitieve ouderenzorg vormgegeven kan worden.

Stefan Lakhichand, de dagvoorzitter, heet ons welkom bij Juliana Plaza – een oude kerk die nu dienstdoet als restaurant en evenementenlocatie in de wijk Transvaal in Den Haag. “Mensen komen hier niet meer om te belijden, maar om elkaar te ontmoeten”, klinkt de stem van eigenaar Atalay Celenk door de hoge bakstenen ruimte langs de Arabische lampen die gezekerd zijn aan het kerkdak. De locatie ademt culturele sensitiviteit.

“De dialoog staat vandaag centraal,” zegt Stefan, “dus ga niet achterover zitten in die stoel”, en daarmee is de toon gezet. Een aantal sprekers, twee rondetafelgesprekken en een lunch staan op de planning, gevolgd door een verrassende afsluiting. Met de bedoeling om elkaar te horen en uiteindelijk concrete afspraken te maken. Nog voordat sprekers of de rondetafelgesprekken beginnen, worden er al kaartjes uitgewisseld.

Welkom

Greetje de Grooth, bestuurder van ZorgScala, vertelt hoe belangrijk het is dat iedereen zich welkom voelt in de zorg. Cultuursensitieve zorg is niet nieuw en moeten we met z’n allen doen. De kansen zitten in het verbinden van zorg en welzijn, persoonsgericht en met aandacht voor kwaliteit van leven. Jamilla Lakjaa van Wijkz haakt daarop in en herinnert ons eraan dat al lang geleden de eerste uitdagingen op dit gebied werden gesignaleerd. Toch blijft de vraag: wat is er nodig om echt uitnodigend te zijn voor alle ouderen, ongeacht achtergrond? Abderrahim Kajouane,van PEP Den Haag merkt op: “It takes two to tango,” en hij wijst erop dat er zowel aandacht moet zijn voor cultuursensitief aanbod als voor de verwachtingen en vooroordelen die ouderen en mantelzorgers soms nog hebben. “Hopelijk komen we elkaar vandaag tegen op een kruispunt van cultuur om elkaar te horen en om in actie te komen.”

Dan krijgt Korrie Louwes van de gemeente Den Haag het woord: “We zijn allemaal Hagenaar of Hagenees, maar ouder worden doen we in deze stad op verschillende manieren. Cultuursensitieve zorg kan daarbij als vernieuwende kracht dienen.” Ismail Meral, zorgbestuurder uit Rotterdam, wordt gevraagd naar hoe die vernieuwing succesvol wordt, hij antwoordt: “Gewoon starten en behandel mensen met liefde!” 

Begrip voor de ander

Zijn oproep voor actie met een menselijke touch valt goed in de smaak, net als het Groot Surinaams Kookboek van Freddy May van Stichting NOOM: “Voeding overbrugt culturen,” zegt hij terwijl hij het boek uitdeelt aan alle deelnemers. Tafelmanieren en zorg: beide draaien volgens hem om respect en begrip voor de ander. Het rondje sprekers eindigt met Renske de Meijer en Alara Külekci van Kokon Architecten, die hun unieke gespreksmodel ‘Ber a Ber’ presenteren, waarmee ze gebouwen ontwerpen op basis van de wensen en behoeften van diverse doelgroepen. Zo loopt de rode draad van de dag – het herkennen van en inspelen op de diverse behoeften van mensen, met oog voor hun culturele achtergrond en gewoontes – subtiel door alle bijdragen heen.

Wat is cultuursensitieve zorg?

Na deze bijdragen is het tijd voor dialoog. Aan de twaalf ronde tafels, met zo’n tien mensen per tafel, ontstaan geanimeerde gesprekken over wat zorg is en waar de behoeften liggen op het gebied van cultuursensitieve zorg. Te horen aan de tafels is de vraag: wat ís cultuursensitieve zorg eigenlijk voor jou? Een ander vraagt: Is er een protocol voor? Iemand stelt: Zorg draait om welbevinden en dat is essentieel bij het ouder worden. Een ander haakt aan: Het gaat over alles wat je zelf niet meer kan als je ouder wordt. Vervolgens worden belangrijke aspecten genoemd als continuïteit, mentale en financiële ondersteuning, en het bevorderen van samenredzaamheid, en het belang van gevarieerde woonvormen. Ook taal wordt als essentieel gezien. De kern van cultuursensitieve zorg ligt in een open basishouding: luisteren en de wil om te begrijpen. Daarnaast komen er praktische ideeën naar voren, zoals het ontwikkelen van een cultuurboek – een gids voor zorgverleners gemaakt door ouderen van diverse culturele achtergronden – om beter in te spelen op de culturele achtergrond en behoeften van cliënten.

Als voorbeeld noemt een mantelzorger:  “Voor mijn moeder met Indonesische roots is het gebruik van water veel gebruikelijker dan wc-papier. Haal het gietertje op de wc dus niet weg! Het zijn deze kleine, maar essentiële details die ervoor zorgen dat iemand zich echt gezien en begrepen voelt,” voegt ze toe. 

Concrete ideeën

Tijdens de tweede ronde komen er meer praktische ideeën naar voren: filosofische gesprekken over menselijkheid, wijkcontactpersonen, en het bundelen van krachten in een lerend netwerk tussen zorg, wonen en welzijn. Er is ook ruimte voor ideeën out-of-the-box, zoals de Haagse Olympische Spelen voor senioren, georganiseerd door de Haagse zorgaanbieders. Direct daarbij wordt de vraag gesteld:  helpt dit de ouderen met een migratieachtergrond die niet altijd even goed te bereiken zijn? De angst bestaat dat dit soort goed bedoelde initiatieven, kleine initiatieven voor de moeilijk bereikbare ouderen ondersneeuwen. Deze waardevolle toevoegingen worden meegenomen door de mensen die aan de slag willen met dit initiatief. Verder wordt er gedacht aan rondleidingen voor ouderen in zorginstellingen, excursies voor zorgmedewerkers naar meer cultuurspecifieke voorzieningen en uitnodigingen om binnen de regio meer bij elkaar op bezoek te gaan.

Humor als gemeenschappelijke taal

Om 13.45 uur wordt de dag vrolijk afgesloten door Amar El Ajjouri. “Ik ben nou zo’n voorbeeld wat ze hier import noemen, en als ik terugga naar Marokko ben ik export.” Humor blijkt een gemeenschappelijke taal te zijn, ondanks verschillende culturele achtergronden. De zaal lacht om de grappen van Amar en valt soms even stil bij grappen over het zorgtekort. Daarmee loopt de eerste grote bijeenkomst van de Kleurrijke Zorgtafel ten einde.

ZorgScala, PEP Den Haag, Vereniging Transmurale Zorg en Wijkz gaan aan de slag met een vervolg en houden alle betrokkenen hiervan op de hoogte. We kijken terug op een bijeenkomst met veel energie en het gevoel dat we waardevolle stappen hebben gezet naar een meer cultuursensitieve ouderenzorg.